ˆ ˆŠ Œ ˆ ˆ Œ ƒ Ÿ

Transcript

1 ˆ ˆŠ Œ ˆ ˆ Œ ƒ Ÿ ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ ˆ ˆ œ Š ˆŒ Œ Ÿ ˆ.. Œ μï 1,,.. ²Êϱ 1,. ˆ. ˆμËË 2 1 Ñ Ò É ÉÊÉ Ö ÒÌ ² μ, Ê 2 ˆ ² μ É ²Ó ± Í É ² Ì, ƒ ³ Ö Œ ˆ ˆ Š Œ Œ - Œ Œ -Š. Š Š ˆ ˆ - ˆ Š Œ ˆ ˆŸ: VITESS, MCSTAS, NISP, RESTRAX 1229 Œ ˆ ˆ Š ƒ ˆ ˆˆ ˆ - - ˆ Šˆ Œ ƒ Š œ 1231 Œ ˆ ˆ ˆˆ Ÿ ˆ Œ Œ ƒ ˆ Ÿ 1233 ˆ ˆ, Šˆ, ˆ ˆ Šˆ ƒ ˆ ˆ 1235 Œ ˆ ˆ ˆ - - Š Œ - ˆ Œˆ ˆ Œˆ ˆ ˆŒˆ Ÿ Œ ƒ ˆ Œˆ ŸŒˆ. Œ ƒ ˆ - - ˆ Š Œ (SESANS) 1240 ˆ œ ˆ œ Œ ƒ ˆ Ÿ Œ ˆ ˆŸ ˆ - - Š Œ. - ˆ œ Š ˆŒ Œ 1244 Š ˆ 1246 ˆ Š ˆ manoshin@nf.jinr.ru

2 ˆ ˆŠ Œ ˆ ˆ Œ ƒ Ÿ ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ ˆ ˆ œ Š ˆŒ Œ Ÿ ˆ.. Œ μï 1,,.. ²Êϱ 1,. ˆ. ˆμËË 2 1 Ñ Ò É ÉÊÉ Ö ÒÌ ² μ, Ê 2 ˆ ² μ É ²Ó ± Í É ² Ì, ƒ ³ Ö ³μÉ Ò Ê²ÓÉ ÉÒ ³μ ² μ Ö É μ ÒÌ É Ê³ Éμ μ³μðóõ μ ³³ μ μ ± É VITESS, μ μ² μ μ μé Ò³ Éμ ³ ±μ³ μ É ³ ²Ö μéò μ²ö μ Ò³ É μ ³. μéò Ò μ² Ò ³± Ì μé Ê Î - É μ Éμ É μ μ Ë ± ³. ˆ. Œ. ± ˆŸˆ ˆ ² μ É ²Ó ± ³ Í É μ³ ² Ì (ƒ ³ Ö). μ ³μ É μ μ Ê Ï μ ³μ ² μ μ²ó- μ ³ ³ Éμ Œμ É -Š ²μ μ μ μ É μ μ É Î ±μ μ μ- ÒÌ Ð É ², μ Éμ ±, ±² Î ±μ μ -ÔÌμ- ±É μ³ É, ±- É μ³ É μ μ μ μ μ μ ÔÌ, Ë ±Éμ³ É ³ ²μÊ ²μ μ μ μ μ μ ÔÌ, -ÔÌμ-Ê É μ ± Ð ÕÐ ³ Ö ³ É Ò³ μ²ö³. μ μ ³ Ò²μ Ê ² μ μé± μ ³μ μ É μ²ó μ Ö Ô± ³ É ²Ó μ ³ ÒÌ ² ÒÎ ² ÒÌ ³ Éμ μ³ ±μ Î ÒÌ Ô² ³ Éμ ³ É ÒÌ μ². ʲÓÉ ÉÒ ³μ ² μ- Ö Ìμ μïμ μ ÕÉ É μ μ- μ²ö ³ É Î ± ³ Ô± ³ É ³. In this review we present some results of modeling of the polarized neutron scattering instruments, using developed by the authors' components of the Monte-Carlo based VITESS simulation package. The work was performed within the framework of collaboration between the Frank Laboratory of Neutron Physics JINR and the Juelich Center of Neutron Science (Forschungszentrum Juelich, Germany). Successful VITESS simulations were carried out for resonance and adiabatic gradient spin ippers, Drabkin resonator, classical spin-echo spectrometer, resonance spin-echo spectrometer, spin-echo diffractometer for small angle neutron scattering, spin-echo spectrometer with the rotating magnetic ˇelds. Special efforts were undertaken to introduce in the VITESS the possibility to load the magnetic ˇeld 3-dimensional space map from an external source (ˇle), obtained by direct measurements or calculated by dedicated ˇnal elements calculations. A very good agreement of neutron polarimetric experiments with the VITESS calculations is demonstrated. PACS: v; Ak manoshin@nf.jinr.ru

3 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ Œ ˆ ˆ Š Œ Œ Œ Œ -Š. Š Š ˆ ˆ ˆ Š Œ ˆ ˆŸ: VITESS, MCSTAS, NISP, RESTRAX Œμ ² μ ³ Éμ μ³ Œμ É -Š ²μ μ Ö É μî Ó ÊÕ μ²ó ±μ É ± É μ É ³ Í É Ê³ Éμ ²Ö É μ μ μ Ö Ö. μî Ö ± É Ö ³ É ³ É Î ± Ö ³μ ²Ó μ μ²ö É μ ÊÐ É ²ÖÉÓ - μé±ê ±μ Í Í μ ÒÌ, É ± Ò ÉÒ ÉÓ ±μ³ Í μ μ É ³ Í Ê ÊÐ É ÊÕÐ Ì Ê É μ μ±. ± Ò Ë ±Éμ Ò μ ²ÖÕÉ ±ÉÊ ²Ó μ ÉÓ É Ö Í ²Ó ÒÌ μ É ³ μ ÒÌ ³ μ μëê ±Í μ ²Ó ÒÌ μ ³³ ³μ ² μ Ö É μ ÒÌ É Ê³ Éμ. ÉμÖÐ ³Ö ±É Î ± ± Ò μ Ò ² ³μ Ê ³Ò É μ Ò É Ê³ É Î ² ³μ - ² Ê É Ö ³ Éμ μ³ Œμ É -Š ²μ ²Ö μ ± μ ËÊ ±Í μ ²Ó μ É / ² ² Í μ ÒÌ μ É μ³ μ μ μ Î ÉÒ Ì μ ³³ ÒÌ ±μ³- ² ± μ : VITESS [1], McStas [2], NISP [3] ² RESTRAX [4]. μ Ö ²ÖÕÉ Ö ² É Ò³ μ μ μ μ É Ö ³Ò³, μ μ² Ï μ±μ μ²ó ÊÕÉ Ö Ò μ ³³Ò. Ë Î ±μ Éμα Ö ÔÉ ±μ³ ² ± Ò μ μ Ò ÕÉ Ö μ - É μ³ μ É ± ³ Éμ É μ ± ²ÊÎ (ray tracing), ±μéμ μ³ μ - μ Ñ ±É μ Ê É Ö ± ± ³ μ É μ ÉμÎ ± Î Ö Ê ± ³ÒÌ ÉμÎ- ±μ³ ²ÊÎ ²μ ±μ ÉÓÕ μ Ö. ÔÉμ³ ² μ É - Ö ± μ μ ²ÊÎ ³ Ö É Ö - ²μ³² Ö Í Ì μ É Î ± Ì Ô² ³ Éμ (² ² ³) ÒÎ ²Ö É Ö μ ±μ Ê ²μ³² Ö ²² Ê. ²μ Î μ μ É μ μ³ É ±Éμ μ Ê É Ö ± ± ³ μ É μ ÉμÎ ± μ Ö É μ ÒÌ ²ÊÎ, ±μéμ Ò³ Ö ²ÖÕÉ Ö ³ É ³Ò ± ± ±² Î ± Î É ÍÒ É μ Ò, Ê ± ³Ò É μ Ò³ ÉμÎ ±μ³. ±μ μé² Î μé Éμ ÒÌ ²ÊÎ ³ ² Ö μ- É Ö É μ μ Ò É Ö ²ÊÎ Ò³ μ μ³ ÒÎ ²Ö É Ö μ ² μ μöé μ É, μ ²Ö ³μ ±μ ³ Ö Ö. ÔÉμ³ ± μ³ê - É μ Ê Ò É Ö, Ò μöé μ É Ö Ö, ±μéμ Ò μí μìμ Ö É μ Î ² Î Ò É μ μ-μ É Î ± Ô² ³ ÉÒ - É Ê³ É Ê³ μ É Ö μ ² ÊÕÐ Ì ±Éμ Ö Ö. ʳ³ Ò, μ²êî Ò Ê²ÓÉ É ±μ²ó± Ì μ ² μ É ²Ó ÒÌ μí μ - Ö Ö μìμ É μ Î ² Î Ò Ô² ³ ÉÒ, μμé É É Ê É μöé μ É μ É Ö É μ Ò μ³ ². Ê Ê μí Ò, μ ²Ö ³Ò ËÊ ±Í Ö Ö, μí ÕÉ Ö μ É μ³ Ò- Î ² Ö μöé μ É ³ Ö ± É Î ±μ Ô ( ±μ μ É ) É μ. μ² Ö Ëμ ³ Í Ö μ É μ, μï Ï ³ Î É Ê³ É, μ Ò É Ö 12 ±μμ É ³ : ³ ³ μ É Ö μé ÉμÎ ±, ² μ μ² Ò, μ³ ( μöé μ ÉÓÕ), É ³Ö ±μμ É ³ (x, y, z), É ³Ö ²ÖÕÐ ³ ±μ Ê É ³Ö ±μ³ μ É ³ ±Éμ.

4 1230 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ. ²μ Î Ò μí μ μ É Ö Ê ³ É μ ³, 12 Î ²Ó ÒÌ ±μμ É ±μéμ ÒÌ Ò ÕÉ Ö ²ÊÎ Ò³ μ μ³ ³± Ì ÒÌ - ³ É μ Ìμ μ μ Êα μ Ì μ É ³ ² É ²Ö Å Ìμ ³μ É, ³μ μ- Ì μ³ É Î μ É É μ²ö Í. ʲÓÉ É ³μ ² μ Ö μ²ó- Ï ³ ±μ² Î É μ³ É μ μ μ²êî É Ö μ ÒÌ, μ Ò ÕÐ Ì ³ μ- É μ É ±Éμ É μ μ Êα. Ò μ ± ÔÉ Ì ÒÌ μ μ μ ² ±μ²ó± ³ ±μμ É ³ ( Î ³ μ μ³ μ μ ³ ) μ μ²ö É - Ê ² μ ÉÓ É μ Ò ÊÎμ± μ ²Õ μ³ê ² ³μ³Ê ³ É Ê É ± ³ μ μ³ μ²êî ÉÓ μ Ê ²μ μ μ É É μ ² Ö, Ô É - Î ± ±É μ²ö Í Õ. μ ³³ Ò ±μ³ ² ± McStas ÉÒ É Ö μ ÖÏ- Ó É ²Ö É μ μ μ² Ï μ±μ μ²ó Ê ³Ò ± É ²Ö ³μ- ² μ Ö É μ ÒÌ É Ê³ Éμ. μ μ μ ³³Ò Ö ²Ö É Ö ±μ³- ²ÖÉμ, ±μéμ Ò Î ÉÒ É μ É Ê³ É Í ²Ó μ³ Ò μ±μ- Ê μ μ³ Ö Ò± É ³ Ê É μ ³³Ê ³μ ² μ Ö Ö Ò±. μ Ò ³μ ʲ ± É McStas μé Ò Ì Î ±μ³ Ê É É, Šμ ±μ³ Ê É É ( μï²μ³ RIS DTU RIS National Lab), ˆ É ÉÊÉ Ê²Ö ( Í Ö) ˆ É ÉÊÉ ÊÔÄ ( Í Ö). ² Ê É μé³ É ÉÓ, ÎÉμ ÉμÖÐ ³Ö μ μ μ ±² - É McStas μ ÖÉ μ ³ μ μî ² Ò μ²ó μ É ², μ ÕÐ μ ³³- Ò ±μ³ μ ÉÒ ²Ö Ï Ö μ Ì ±μ ± É ÒÌ Î, ±μéμ Ò μ ² μ Ìμ ³μ μ ± ±²ÕÎ ÕÉ Ö μë Í ²Ó ÊÕ Õ. McStas μ Î - É μ ³μ μ É ³μ ² μ Ö É Ìμ ÒÌ, ³Ö μ² É ÒÌ ±É μ³ É μ, Î É Î μ, É Ê³ Éμ μ²ö μ Ò³ É μ ³. ±²ÕÎ μ ³μ - ² μ ² ÊÕÐ Ì μ μ ÒÌ ±μ³ μ Éμ : ³ Ê²Ó ÒÌ É Í μ ÒÌ É μ ÒÌ ÉμÎ ±μ, É μ μ μ μ ( Éμ³ Î ² ³ μ μ± ²Ó ÒÌ), ±μ²- ² ³ Éμ μ, Ö Ö É É ÒÌ μ Í Ì, Ò É ², ² ±Éμ μ ±μ μ É ² Î ÒÌ μ É ±Éμ μ. μ ±É VITESS (Virtual Instrument Tool for European Spallation Source) Ö ²Ö É Ö ³ Ê μ Ò³: μ Î ² Ö ˆ É ÉÊÉ ƒ ÄŒ É ( ² ), μ ± ³Ê μ ² Ó ˆŸˆ ˆ ² μ É ²Ó ± Í É ² Ì (FZJ). μ É ÉÓ μ μ ±μéμ ÒÌ μ ³μ μ É μ- ³³ μ μ ±μ³ ² ±, É ±μéμ ÒÌ ±É μ ÊÎ É μ ² μ Éμ Ö É μ μ Ë ± ˆŸˆ ±μμ Í FZJ. Ò³ ±² μ³ ˆŸˆ É VITESS Ò²μ ³μ ² μ ² Ö Ö É Í É μ μ μé ÉμÎ ± μ É ±Éμ [5, 6]. ( Ò ² μ ɳ μ Ò² μ²ó μ ±μ³ ² ± McStas.) ² ÊÕ- Ð ³ Ï μ³ É ²μ VITESS Í ²Ó μ μ Ê ²Ó μ μ ³μ ʲÖ, ±μéμ Ò μ μ²ö² ³μ ² μ ÉÓ ³ μ μ± ²Ó Ò μ É Î ± μé ÕÐ - É ³Ò (³ μ μ± ²Ó Ò É μ μ μ Ò) [6, 7] Î ²μ Ó É μ μé Ê Î É μ ˆŸˆ FZJ, μ² Î É ²Ó Ò³ ʲÓÉ Éμ³ ±μéμ- μ μ É ²μ VITESS ³μ ² μ Ö É Ê³ Éμ, μ²ó ÊÕÐ Ì

5 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ 1231 μ²ö μ Ò É μ Ò, ÎÉμ Ò²μ μ ³μ μ μ μ³ ÊÐ É Ê- ÕÐ Ì μ ³³ ÒÌ ± Éμ [8]. ˆŸˆ FZJ μ ² μ²óïêõ μ- ³ É ÊÕ μéê μ ³μ ² μ Õ μ μ ³ ± É μ ± ± É - Í μ ÒÌ, É ± ÖÐ Ì μé ³ ³ É ÒÌ μ²öì, ÎÉμ μ μ² ²μ Ê Ï μ μ ÉÓ É ± Ê É μ É, ± ± μî ÉμÉ Ò É Î ± É Ò Ë² Ò μ Éμ ±. ˆ μ²ó ÊÖ ÔÉ ±μ³ μ ÉÒ ² Î ÒÌ ±μ³ Í ÖÌ, VITESS μ Ö μ μ²ö É Ê Ï μ ³μ ² μ ÉÓ ±É Î ± É Ò É μ ÒÌ -ÔÌμ- ±É μ³ É μ (±² Î ± Ì, μ ÒÌ.) ± ± ³μ ²Ó ÒÌ, É ± ²Ó ÒÌ ³ É ÒÌ μ²öì. μé² Î μé McStas VITESS ± Ò ±μ³ μ É ³μ ² Ê ³μ Ê É - μ ± μ Ò É Ö μé ²Ó Ò³ ³μ ʲ ³. Šμ³ μ ÉÒ É ÕÉ Ö Ê - μ³ μ Ö ± μ ³³Ê ²Ö ³μ ² μ Ö ±μ ± É μ μ É Ê³ É. ÔÉμ³ μ μ Ò μ ³μ μ É VITESS McStas ²μ Î Ò: ±É Î ± ³μ ʲ, Ìμ ÖÐ ± É McStas, ³ ÕÉ μ ËÊ ±Í μ ²Ó Ò ²μ VITESS. ² Î ÊÌ ±μ ±Ê ÊÕÐ Ì μ ³³ Ò²μ Î ²Ó μ, μ- ±μ²ó±ê É ±μ μ Ìμ μ μ²ö É ³μ ÉÓ μ²êî Ò Ê²Ó- É ÉÒ ³μ ² μ Ö μ ±μ ÒÌ É ³ ² Î Ò³ μ μ ³. μéö, ± ± ²μ, ʲÓÉ ÉÒ, μ²êî Ò VITESS McStas, μ Ð ³ μ ÕÉ, μ - Î É ²Ó ÒÌ ² Î μ²ó Ê ³ÒÌ ³ É ³ É Î ± Ì ³μ ²ÖÌ ±μ³- μ Éμ É μ ÒÌ É Ê³ Éμ μ²êî ³Ò Ê²ÓÉ ÉÒ ³μ ÊÉ ±μ²ó±μ ² Î ÉÓ Ö. μôéμ³ê μ Ìμ ³μ μ É Î É Ê³Ö μ ³³ ³, ² ² Ê É Ö ³μ ² μ ²μ μ μ / ² μ μ μ μ É Ê³ É ² ³ - ÕÉ Ö μ³ Ö ²Ó μ É Ê²ÓÉ Éμ, μ²êî ÒÌ μ²ó μ ³ μ μ μ μ ³³ ÒÌ ± Éμ. Š μ³ Éμ μ, VITESS ³ É μ² ÉÊÕ Î ÉÓ ²Ö ³μ ² μ Ö É Ê³ Éμ μ²ö μ Ò³ É μ ³. Ê μ ³³Ò, NISP RESTRAX, μ²êî ² Ï μ±μ μ - μ É Ö ² É Ì μ É μ μ É ±μ ± É Ò Î. Éμ ³Ö ± ± VITESS McStas μ²óï μ É μ Ò Î Ê ²Ó- μ μ ³μ ² μ Ö ² Î ÒÌ É Ê³ Éμ Ì ±μ³ μ É, RESTRAX, ³, Ö ²Ö É Ö μ ³³μ ²Ö ³μ ² μ Ö É Ìμ ÒÌ É μ ÒÌ ±É μ³ É μ. 2. Œ ˆ ˆ Š ƒ ˆ ˆˆ ˆ - ˆ Šˆ Œ ƒ Š œ É μ VITESS É ±ÉÊ É Ö ± ± ±² Î ± Ö Î É Í, μ μ Ò É Ö ±² Î ± ³ Ê Ö³ Ö: r = r 0 + V 0 t + gt2 2, V = V 0 + gt, r =(x, y, z), V = V (cos α, cos β,cos χ),

6 1232 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ. r, r 0 Å É ±ÊÐ Ö Î ²Ó Ö μ Í ; V, V 0 Å É ±ÊÐ Ö Î ²Ó Ö ±μ μ É ; t Å É ±ÊÐ ³Ö; g Å Ê ±μ μ μ μ μ Ö. Î ²Ó μ³ ÔÉ μ ± É ³μ ² μ Ö ÊÎ ÉÒ ² ² Ö Ö ÔËË ±É É Í É ±Éμ Õ Ö É μ μ. ±μ ²ÊÎ ÖÌ ³ ²ÒÌ Ô É μ μ ² ÒÌ μ² É ÒÌ ³ Ê ÉμÎ ±μ³ É ±Éμ μ³ É μ μ ÔÉμÉ ÔËË ±É É μ É Ö ÊÐ É Ò³ [5, 6]. ± Î - É ³ ³μ μ É É Î ÊÕ Ê É μ ±Ê ³ ²μÊ ²μ μ μ Ö Ö, μé ÕÐÊÕ μ²óï Ì ² Ì μ² ( μ² 10 A), ² ±μéμ μ Ò- Ï É 20 ³. Ê μ ³ : ² Ò ( μ² 50 ³) É μ μ μ Ò, ÔË- Ë ±É É Í μ Ìμ ³μ ÊÎ ÉÒ ÉÓ ³μ ² μ μ É É - μ μ ² Ö É μ É É μ μ μ Êα ÒÌμ É μ- μ μ. ÔÉ μ ³μ μ É ² μ Ò μμé É É ÊÕÐ Ì ³μ ʲÖÌ μ- ³³ μ μ ± É VITESS. Šμ Î μ, ³μ ʲÖÌ, μ Ò ÕÐ Ì ±μ³ μ ÉÒ ³ ²ÒÌ ³ μ, ² Ö ³ ÔËË ±É É Í ³μ μ ÎÓ ²Ö Ê ±μ- Ö ÒÎ ² ±²ÕÎ ÉÓ μ ³μ ² μ. ² ÊÕÐ ³ Ò³ Ï μ³ VITESS Ò²μ É Ê ²Ó μ μ ³μ- Ê²Ö ²Ö ³μ ² μ Ö ³ μ μ± ²Ó ÒÌ É μ μ-μ É Î ± Ì ±μ²² ³ - ÊÕÐ Ì Ê É μ É : ³ μ μ± ²Ó ÒÌ É μ μ μ μ, ²Ó ÒÌ ±μ²² ³ Éμ- μ É.. μé Ò ³μ Ê²Ó μ ²Ö ³μ ² μ Ö Ê É μ É - ² Î μ μ³ É Î ±μ ±μ Ë Ê Í. Ì ³ É Î ±μ μ ³ μ μ- ± ²Ó μ μ É μ μ μ É ² μ. 1. μ Ì μ É, μ Ò ÕÐ É ± ± ²μ, ³μ ÊÉ ÒÉÓ ± ± μ μ, É ± Éμ μ μ μ Ö ±μ. Š μ³ Éμ μ, Ò μ Ì μ É ³μ ÊÉ ÒÉÓ ± ±. 1. Ð ³ μ μ± ²Ó μ μ μ ÊÉμ μ É μ μ μ. μ Ò ³ É Ò, μ Ò ÕÐ μ³ É Õ É μ μ μ : μ Ð Ö ² L Ò μé H, Î ²μ ± ²μ N, Ê ± Ò ± μ μ ± ² R i, Éμ²Ð Ìμ d i ÒÌμ D i (i =1,...,N). ±μ μ Ìμ ÒÌ ³ É μ μ μ²ö É ³μ ² μ ÉÓ μî Ó Ï μ± ±² - ± ²Ó ÒÌ É μ μ μ μ ±μ²² ³ Éμ μ

7 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ 1233 μé ÕÐ ³, É ± μ ²μÐ ÕÐ ³, ³ É ³, ³Ò³ μ - É ³ ±μ ± É ÒÌ ³ É ²μ, ÒÌ É ± ³ μ μ± ²Ó μ μ - É μ μ μ. μ μ ²Ó μ μ μ μ ÉÓÕ μ μ ³μ Ê²Ö Ö ²Ö É Ö Éμ, ÎÉμ μ É μ ³μ μ ÉÓ ÊÎ ÉÒ ÉÓ ÔËË ±É μìμ Ö Î É É μ μ Î É ± ± ²μ. Éμ μ μ²ö É ÊÎ ÉÓ ÔËË ±É ÊÌÊ Ï Ö ³ É μ ²Ó- μ μ ³ μ μ± ²Ó μ μ É μ μ μ μ Õ ²Ó μ ³μ ²Ó μ ÉÊ Í, ±μ É μ Ò ³μ ÊÉ μ ± ÉÓ μ ± ²Ò. ÉμÉ ³μ Ê²Ó Ê μ²ó μ ² Ö ³μ ² μ ² μ μ μ ÊÉμ μ É μ- μ μ ± ² 7 ±Éμ ˆ -2Œ [9]. Š μ³ Éμ μ, ±²ÕÎ μî Ó Ö μ ³μ μ ÉÓ ³μ ² μ Ö Ê É μ - É μ²ó μ μ²ö μ ÒÌ É μ μ. Éμ μé± Ò É μ ÉÊ - Ò μ ³μ μ É ²Ö μ É ³ Í μ²ö Éμ μ ² Éμ μ, - μ²ó Ê ³ÒÌ Ê É μ ± Ì μ²ö μ Ò³ É μ ³. Éμ Ò É μ Ìμ ³μ μí ÉÓ ² Ö ²Ó μ É ³ É μ μ²ö Éμ ² - ² Éμ ³ É Ò É μ μ μ ±É μ³ É, ÎÉμ μ μ²ö É ² ÉÓ μμé É É ÊÕÐ ³μ Ê²Ó VITESS. 3. Œ ˆ ˆ ˆˆ Ÿ ˆ Œ Œ ƒ ˆ Ÿ Í Ö É μ ³ É μ³ μ² μ²óï É ²ÊÎ ³μ- É ÒÉÓ μμé É É É μ ³μ Ë É [10] μ ±² Î ±, É.. ± ± Ð Î μ μ ±Éμ μ± Ê É ±ÊÐ μ ² Ö ³ - É μ μ μ²ö (² ³μ μ ± Ö Í Ö). ˆ ±²ÕÎ ³ Ö ²Ö É Ö ²ÊÎ ²Ó- ÒÌ É ÒÌ ³ É ÒÌ μ², ±μ μ Ìμ ³ ÊÎ É ÔËË ±É É Ä ƒ ² Ì [11], ±μéμ Ò ³ É É Ö ³, μ ±μ²ó±ê É Î É Ö É μ μ-μ É Î ± Ì Ô± ³ É Ì, μ ±μéμ ÒÌ É ÎÓ μ³ μ μ. μ Ð ³ ²ÊÎ ³ É μ μ² ³μ É ÒÉÓ μ μ μ Ò³ μ É - É / ² μ ³. μôéμ³ê ²Ö Í ² ³μ ² μ Ö μ² μ ³ - É Ò³ μ² ³ μ É É μ ²Ö É Ö Éμ²Ó ³ ²Ò ±μ Î Ò Ô² ³ ÉÒ, ÎÉμ ± μ³ Ì ³ É μ μ² ±É Î ± Ö ²Ö É Ö μ μ μ Ò³ μ É É μ ÉμÖ Ò³ μ ³ Å ± μ³ê ±μ Î μ³ê Ô² ³ ÉÊ μμé É É Ê É Ê ²Ó Ò μ ² Õ ² Î ±Éμ ³ É- μ μ μ²ö. μ ³ ±μ Î ÒÌ Ô² ³ Éμ Ò É Ö Ìμ Ö ±μ ± É ÒÌ Ê ²μ Î. ³, ² μ² ³μ É ÒÉÓ μ Éμ ÔËË ±É μ μ - μ ± Éμ ÒÌ ±μμ É Ì, Éμ Ëμ ³μ ±μ Î μ μ Ô² ³ É ³ É Ö ²² ². Œ É μ μ² ± μ³ ±μ Î μ³ Ô² ³ É ÒÎ ²Ö É Ö ² μ ² - É Î ± ( ²ÊÎ ³μ ²Ó ÒÌ μ² ), ² μ μ É μ³ Í ² μ ÒÌ

8 1234 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ. μ ³³ ( ³, AnSyS [12], MagNet [13] É..) ²Ö μ² μ ²μ μ μ É É μ ±μ Ë Ê Í. Í ²Ó Ò ³μ Ê²Ó ²Ö ³μ ² μ Ö μ ÉμÖ ÒÌ μ ³ μ É É ³ É ÒÌ μ² [14] VITESS Î Ö 2.3. μ Ìμ ³μ ÉÓ μé± É ±μ μ ³μ Ê²Ö μ ±² Ö ³μ ² μ ³ -ÔÌμ-Ê É μ μ± Ð ÕÐ ³ Ö ³ É Ò³ μ²ö³. Š ± μé³ Î μ ÒÏ, μ É É μ ³ É Ò³ μ² ³ É Ö ±μ Î Ò Ô² ³ ÉÒ ² μ S. ÊÉ ± μ μ Ô² ³ É ³ É μ μ² H μ² É Ö μ μ μ Ò³ μ ÉμÖ Ò³ μ ³, μ ³ Ö É Ö μé Ô² - ³ É ± Ô² ³ ÉÊ (. 2, ). Í É μ ± μ³ Ô² - ³ É ÒÎ ²Ö É Ö ± ± μ ² ³μ μ ±μ Î ÉμÉÒ Í μ² ³ μ² É É μ Î ±μ Î Ò Ô² ³ É: ϕ = γhs/v (γ Å μ- ³ É μ μé μï ²Ö É μ, v Å ±μ μ ÉÓ É μ ). ʲÓÉ É ÒÎ ²ÖÕÉ Ö ÒÌμ Ò ±μ³ μ ÉÒ É μ μ ² μìμ Ö Î - Ô² ³ É, ±μéμ Ò μ²ó ÊÕÉ Ö ± ± Ìμ Ò ±μ³ μ ÉÒ ±Éμ ²Ö ÒÎ ² ² ÊÕÐ ³ Ô² ³ É. ± ³ μ μ³, μ ² μ É ²Ó μ ÒÎ ²ÖÕÉ Ö ±μ³ μ ÉÒ ±Éμ É μ μí μìμ Ö. 2. a) É ² μ É É Ð ÕÐ ³ Ö ³ É Ò³ μ² ³ ( μ μ μé 180 ) Éμ ± Ì ²μ Ë ± μ Ò³ ² ³ ² Î μ ±Éμ ³ É μ μ μ²ö. ) ³μ ÉÓ ±μ Î μ μ μ²μ Ö ±μ³ μ É ±Éμ μé Î ² ²μ : ²Õ É Ö ÔËË ±É ÒÐ Ö, É ± ÎÉμ Î Ö ±μéμ μ μ Î ² ²μ ²Ó Ï É Ê É Ö

9 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ 1235 Î Ô² ³ ÉÒ. ʲÓÉ É, μ²êî Ò ²Ö μ ² μ Ô² ³ É, Ö ²Ö É Ö μ²ö Í μï Ï μ Î ³ É μ μ² É μ μ μ Êα. ² ÊÕÐ É Í ³ Ô² ³ Éμ ʳ ÓÏ É Ö μ, ÒÎ - ² Ö μ Éμ ÖÕÉ Ö. ˆÉ Í μ Ò μí ± Ð É Ö, ±μ ±μ Î Ò Ê²ÓÉ É ³μ ² μ Ö Å μ²ö Í Ö ÒÌμ ÖÐ μ É μ μ μ Êα Å É É ÉÓ μé ³ Ô² ³ Éμ S (. 2, ). ²Ö ³μ ² μ Ö ²Ó ÒÌ Ê É μ É ± ±μ³ μ É ³ Ð ÕÐ μ Ö ³ É μ μ μ²ö ³μ ÊÉ ÒÉÓ μ ² Ò ±μ³ μ ÉÒ μ ÉμÖ μ μ ³ É μ μ μ²ö, ± ± Ê É μ ³μ É μ μ. 4. ˆ ˆ, Šˆ, ˆ ˆ Šˆ ƒ ˆ ˆ ³ μ² ÒÌ Ê É μ É μ²ö Í μ ÒÌ É μ ÒÌ ±É μ³ É μ Ö ²Ö É Ö μî ÉμÉ Ò Ë² [15] (. 3), É ²ÖÕ- Ð ±μ³ Í Õ (³μ ʲ μ μ μ μ ³ ² ÉÊ ) μî ÉμÉ μ μ (RF) ±Ê²Ö μ μ ³Ê μ ÉμÖ μ μ ³ É ÒÌ μ². μ-μ Í ²² ÊÕ- Ð μî ÉμÉ μ μ² B RF ³μ μ É ÉÓ ± ± ±μ³ Í Õ ÊÌ μé μ μ²μ μ Ð ÕÐ Ì Ö ³ É ÒÌ μ². ÔÉμ³ μ É ÉμÎ μ - ³ É ÉÓ Éμ²Ó±μ μ Ê ±μ³ μ É μ²ö, ² Ð Ö ±μéμ μ μ É ² ³ Í μ± Ê μ ÉμÖ μ μ ³ É μ μ μ²ö B 0. ËË ±É μé Éμ μ ±μ³ μ ÉÒ μö ²Ö É Ö Éμ²Ó±μ μ Éμ μ³ μ Ö ±. μî ÉμÉ Ò Ë² μ Î É É μ 180 Ò- μ² Ê ²μ Ö μ ω RF = γb 0 (1) μ ² μ ³ ² ÉÊ Ð ÕÐ μ Ö ³ É μ μ μ²ö, ±μéμ Ö μ - ²Ö É ÔËË ±É μ ÉÓ Ë² ( μöé μ ÉÓ μ μé ): B RF = nπν γd, (2) d Å ³ ˲ x- ² n =1, 3, 5,... ± Î É ³ ³μÉ ³ ³μ ² μ RF-˲ ² μ 3 ³ B 0 = 100 ƒ, Î μ μ ²Ö μéò É μ ³ ² μ μ² Ò 2,35 A. ² ÉÓ ³ É μ μ μ²ö Ò² É 40 ²μ μ μ É ²Ó- μ³ ². ³μ ÉÓ μ²ö Í É μ μ μ Êα ÒÌμ μ μ μ ˲ μé Î ÉμÉÒ μî ÉμÉ μ μ μ²ö ω RF (. 4) - ³μ É Ê É Ö ±μ Ò Ò μ Ò Ì ±É. ƒ²ê μ ( μöé μ ÉÓ μ μé ) μ É É 1 (100 %- μ μ μé ±Éμ μ²ö - Í ) 289 ±ƒí, ÎÉμ μμé É É Ê É Ò μ² Õ Ê ²μ (1) (2) B RF =9,57 ƒ. Ê ³ ² ³ μ² É μ μ Ê É μμé É É μ ÉÓ Ê Ö μ Ö Î ÉμÉ.

10 1236 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ.. 3. Ì ³ μî ÉμÉ μ μ ˲. É μ Ò μéμ± ² μ²ó μ OX. 4. μ²ö Í Ö É μ μ μ Êα ÒÌμ μ μ μ ˲. - ÕÐ ÊÎμ± ³ ² μ²ö Í Õ P(0, 0, 1) Ë ± μ μ ² μ² Ò 2,35 A. ²Ö 100 %- μ μ μé P(0, 0, 1) Î ÉμÉ μî ÉμÉ μ μ μ²ö μ² ÒÉÓ Ò μ 289 ±ƒí B RF =9,57 ƒ B 0 = 100 ƒ. Î É Ö μï ± ÒÏ É ³ μ ÉμÎ ± μ μ² É ²Ó Ò³ ʲÓÉ Éμ³ Ö ²Ö É Ö μ ³μ μ ÉÓ μé ² Ö - ² Ö ±Éμ μé ²μÖ ± ²μÕ, É.. Ê ² Í μ Ô μ²õí μìμ Π˲. Š ± μ. 5, ±Éμ É Ö μ ² μ μ É ±Éμ, ±μéμ Ö ± Î É Ö Éμα (0, 0, 1), ÎÉμ μμé É É Ê É 100 %- μöé μ É μ μé.

11 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ μ²õí Ö ±Éμ É μ μî ÉμÉ μ³ Ë² : S(0, 0, 1) S(0, 0, 1) Ò μ² μ ÒÌ Ê ²μ (1) (2). Î É Ö μï ± ÒÏ É ³ μ ÉμÎ ± ³μÉ ³ É Ó μ Éμ ± [16, 17]. É ± Ò μ² Ö É ÎÊ μ μ μé μ μ Î ÉμÉ μ μ μ μî ÉμÉ μ³ê ˲ Ê, ³μÉ μ³ê. ƒ² μ μé² Î μé μ μ μ ˲ - ±²ÕÎ É Ö Éμ³, ÎÉμ μî ÉμÉ μ ( μμé É É μ Ð ÕÐ Ö) ³ É μ μ² ³ μ μ Î ±μ μ ² μ É ²Ó μ ÉÓÕ μé μ μ- ²μ μ ² ÒÌ μ É É ³ É ÒÌ μ². ²Ö μ μ μ - Éμ ³μ μ Ò É μ Ò Ê ²μ Ö, ±μéμ Ò μ± Ò ÕÉ Ö μ μ Ò³ É ³, ÎÉμ Ò ÒÏ ²Ö μî ÉμÉ μ μ ˲. ± ± ± Ëμ ³ μ μ ² μ ²Ö É Ö ËÊ Ó - μ μ ³ μé ² Ö ³ ² ÉÊ Ò μ Î ±μ μ μ²ö, Ö³μÊ μ²ó μ ² É ± ² Î Õ μ μî ÒÌ ³ ± ³Ê³μ, ±μéμ Ò μ² Ò ÒÉÓ μ ² Ò ²Ö Ê- μ ²Ó μ μ μ μ μ Ê μ μ É É ÒÌ ².. 6 Ò Ê²ÓÉ ÉÒ ³μ ² μ Ö É Ì Éμ μ - Éμ [18]. ³ É Ò μ Éμ Ò² Ò Ò ² ÊÕÐ ³ : ² 20 ³, μ μ²ö 2 ³³, μ ÉμÖ μ ( ÊÐ ³ É μ ) μ² B 0 = 170 ƒ, ÎÉμ μμé É É Ê É μ μ ² μ² Ò É μ μ, μ 3,989 A. Ò² ³μÉ Ò É É ² Ö ³ ² ÉÊ Ò μ Î ±μ μ μ²ö: μ ÉμÖ μ, μ²ê μ Ê μ ²Ó μ μ Ê μ μ ². ³ ² - ÉÊ Ò ÔÉ Ì μ² Ö² Ó 1,33, 2,1 3,24 ƒ μμé É É μ. μ²êî Ò

12 1238 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ.. 6. Œμ ² μ μ Éμ ± Ò³ ² ³ ³ ² ÉÊ Ò μ Î ±μ μ ³ É μ μ μ²ö. Ò 3 É ² Ö ³ ² ÉÊ Ò μ Î ±μ μ μ²ö: μ ÉμÖ μ (1), μ²ê μ Ê μ ²Ó μ μ (2) Ê μ μ ² (3) ³ ² ÉÊ ³ 1,33, 2,1 3,24 ƒ μμé É É μ. Î É Ö μï ± ÒÏ É ³ μ ÉμÎ ± ʲÓÉ ÉÒ ( ³.. 6) ³μ É ÊÕÉ ³ÊÐ É μ μ²ó μ Ö Ê μ- ²Ó μ μ ² μ ³ ²Ó μ μ ². μ μ ÉÓÕ μî ÉμÉ μ μ ˲ μ Éμ ± Ö - ²Ö É Ö ÉμÉ Ë ±É, ÎÉμ ÔÉ Ì Ê É μ É Ì Ê ²μ μ μé ² Ö μ- ²Ö Í É μ μ μ Êα Ò μ² Ö É Ö Éμ²Ó±μ ²Ö μ ² μ ² Ò μ² Ò É μ μ. Éμ ³Ö Ô± ³ É Ì μ ³ μ² É μ - Ìμ ³μ ³ ÉÓ μ ³μ μ ÉÓ Ê ²ÖÉÓ ² ³ μ²ö Í É μ μ Ï μ±μ³ μ ² μ². ±ÊÕ μ ³μ μ ÉÓ μ É ²Ö É - É Î ± É Ò Ë², ³μÉ Ò [19, 20]. É Î ± É Ò Ë² ÔËË ±É μ μ μ É μ- μé ±É Î ± 100 % ²Ö ² μ² ÒÏ ±μéμ μ ± É Î ±μ ² Ò μ² Ò λ. Ì ³ É Î ±μ μ É μ μ ˲. 7. É Ê±ÉÊ ³ É ÒÌ μ² ÔÉμ³ Ë² μ² ²μ Ö, Î ³ - μ μ³ Ë². ²μ Î μ μ μ³ê ˲ Ê Ê É μ É - μ²ó Ê É Ö μ ÉμÖ μ ³ É μ μ², ³ ÖÕÐ Ö ² μ μ²ó - ² Ö μ Êα É μ μ. ³ ² ÉÊ μî ÉμÉ μ μ μ²ö, ² - μ μ ±Ê²Ö μ μ ÉμÖ μ³ê μ²õ, μ ÉμÖ Ö, ³ Ö É Ö μ²ó

13 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ Ð Ö Ì ³ É Î ±μ μ ( μî ÉμÉ μ μ) É μ μ ˲ μ Êα μ Ê μ ²Ó μ³ê ±μ Ê ( μ²ê μ ) ² ² ±μ³ê ± ³Ê. Šμ³ Í Ö ÊÌ É ± Ì μ² μ Î É É Î ± μ μ μé É μ Ï μ±μ³ μ ² μ². Ò² μé Í ²Ó Ò μ ³³ Ò ³μ Ê²Ó VITESS ²Ö ³μ ² - μ Ö É ±μ μ ˲. μé μ³ ³μ ʲ É ± ³ É Ö μ ³μ - μ ÉÓ μ²ó μ ÉÓ μ ÉμÖ μ μ ³ μ², Î É μ Ï μ- ³³μ. Éμ ³μ É ÒÉÓ μ Ìμ ³μ Î É ²Ó μ μ ˲ ²Ö ÊÎ É ² Ö Ö É ÒÌ Ï Ì ³ É ÒÌ μ². ³ ³μ ² μ Ö ÔËË ±É μ É Ë². 8. ³ É Ò Ë² Ò ² Ó ² ÊÕÐ : ² 10 ³, ³ ² ÉÊ - Ð ÕÐ μ Ö ³ É μ μ μ²ö 12 ƒ ³ Ö² Ó μ μ²ê μ Ê Ê. μ - ÉμÖ μ ³ É μ μ² ²μ ² μ 114 ƒ Ìμ ˲ μ 84 ƒ μ ÒÌμ. ÉμÉ Ð Ö ³ É μ μ μ²ö μ É ²Ö² 288,7 ±ƒí. ²Ö ±μ ±É μ μ ³μ ² μ Ö Ë² Ò² É 1000 ²μ. μ²óïμ Î ²μ ²μ É Ê É Ö ²Ö ± É μ μ μ Ö Ð ÕÐ μ Ö ³ É μ μ μ²ö, μ Î ÕÐ μ É Î ± μ μ μé É μ. Š É Î - ± Ö ² μ² Ò ²Ö μ μ ˲ λ ² É ²Ó μ 3 A. ²Ö É μ μ ² μ μ² Ò μ²óï ÔÉμ ² Î Ò μ²ö Í Ö É μ μ μ Êα Ó Ê É Ö ÒÌμ ˲ μ μé 0,97 μ 0,99 Î ²Ó μ μ²ö Í, μ +1. Éμ μ μ É μ Ò μ±μ ÔËË ±É μ É μéò μ μ ˲. μ Ìμ ³μ μé³ É ÉÓ, ÎÉμ ÒÏ μ Ò Ê É μ É ²Ó μ³ μéμ ² μé ÕÉ ±É Î ± ²Ó μ ( μ Ìμ ³μ ÉÓ ± - ÒÌ ÔËË ±Éμ : μ μ ÉÓ ÊÎμ± É μ μ Ê ± Ê É μ É, ± ÉÊÏ ±). Ï ³ ²ÊÎ ³μ ² μ μ² ²μ Ó, ÎÉμ μ²ö Éμ Ò

14 1240 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ.. 8. ³ ³μ ² μ Ö É Î ±μ μ ( μî ÉμÉ μ μ) É μ μ ˲ - ± É Î ±μ ² μ μ² Ò λ =3A. Î É Ö μï ± ÒÏ É ³ μ ÉμÎ ±. Ö Ë ± μ ²Ö ²Ö μ É ² Éμ Ò Êα μ ² ÕÉ 100 %- ÔËË ±É μ ÉÓÕ. Ô± ³ É ²Ó- ÒÌ Ê ²μ ÖÌ ÔÉμ ² ±μ É ±: ÔËË ±É μ ÉÓ Ìμ μï Ì μ²ö Éμ μ ² Éμ μ, ± ± ²μ, 95Ä97 %. Š μ³ Éμ μ, ²Ö μé Ð - Ö μ²ö Í Êα μ Ìμ ³μ ³ ÉÓ μ³ μ ÊÐ ³ É μ μ² μ²ó ² Ö μ É Ö É μ μ. μôéμ³ê μ μ μ ±² ± Ô± ³ É ²Ó ÒÌ ÒÌ μ ÖÉ Éμ²Ó±μ ÒÏ μ Ò Ê É μ É, ±μ²ó±μ Ê É μ É ²Ö μ μ ±, μ²ö Í ² - ³ É μ É μ μ μ Êα. 5. Œ ˆ ˆ ˆ - - Š Œ ˆ Œˆ ˆ Œˆ ˆ ˆŒˆ Ÿ Œ ƒ ˆ Œˆ ŸŒˆ. Œ ƒ ˆ - - ˆ Š Œ (SESANS) Ì ± É μ μ μ μ μ μ ÔÌ [21], μ μ Ö Ö ² ² - ³μ μ ±μ Í É μ ³ É μ³ μ², Ö ²Ö É Ö μ² Ò μ±μ Ï ÕÐ ³ ³ Éμ μ³ É μ μ ±É μ ±μ Ô É Î ± ³ Ï ³, μ É ÕÐ ³ 1 Ô. ˆ Ö ±É μ³ É μ μ μ ÔÌ - ±²ÕÎ É Ö ³ ² Î Ò Ë Ò Í É μ μ ² μìμ- Ö Î μ ² É ( ² Î ) ³ É μ μ μ²ö μé μ μ²μ Ò³ ² Ö³ Í. Œ É Ò μ²ö ±É μ³ É É - ÕÉ Ö É ± ³ μ μ³, ÎÉμ Ò Ë Í, Ö μìμ-

15 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ 1241 Î μ ² Îμ, Ò², μ μé μ μ²μ μ ±Ê Ë Í μ ² μìμ Ö Î Éμ μ ² Îμ. ʲÓÉ É Î ²Ó- μ ² ( μ²ö Í É μ μ μ Êα ) μ É ² É Ö: ÔÉμÉ ÔËË ±É É μé ³ μ² É É μ (É.. μ ±μ μ É ) Î - ±É μ³ É Ò É Ö -ÔÌμ-Ëμ±Ê μ ±μ. Ê Ê μ Ö μ Í, μ³ Ð μ³ ³ Ê ² Î ³ ±É μ³ É, ³ Ö É ±μ μ ÉÓ É μ, ÎÉμ ÊÏ É ³³ É Õ μ É ± μ μ μéê ±Éμ, É.. ± ³ Õ μ²ö Í É μ μ μ Êα, ±μéμ Ö ²Ê É ³ μ ³ Ö Ô É μ Ö. ÊÐ É ÊÕÉ μ μ É -ÔÌμ- ±É μ³ É μ : μ μ Ì É μ Í Ê É μ± Ê μ Î μ μ ³ É μ μ μ²ö, μ Éμ μ Ò μ±μî ÉμÉ μ ³ É μ μ² Ð É Ö μ± Ê É μ. ³ - ³ Ê É μ μ± Éμ μ μ É Ö ²ÖÕÉ Ö μ Ò -ÔÌμ- ±É μ- ³ É [22] -ÔÌμ- ±É μ³ É Ð ÕÐ ³ Ö ³ É Ò³ μ²ö³ [23], ±μéμ Ò Ê ÊÉ ³μÉ Ò μ Ò -ÔÌμ ±É μ³ É. μî ÉμÉ ÒÌ Ë², μ²μ ÒÌ ±μéμ μ³ ÉμÖ Ê μé Ê, ³μ ÊÉ ÔËË ±É μ ³ ÖÉÓ μéö μ μ³ μ μ ÉμÖ μ ³ É μ μ², É.. ³ - ÖÉÓ ² μ²ö Í É μ μ μ Êα. ±É μ³ É μ²ó- ÊÕÉ Ö Ò μî ÉμÉ ÒÌ Ë² μ. ÉμÖ ³ Ê Ë² ³ μ D 1 D 2 μμé É É μ (. 9). μ É É μ ³ Ê Ë² ³ μ² μ ÒÉÓ μ² μ ÉÓÕ, μ 1 ³ƒ, Ô± μ μ μé Ï Ì ³ É ÒÌ μ- ². ²Ö μ²êî Ö ÔËË ±É μ μ μ ÔÌ ² Ö Ð Ö ³ É ÒÌ μ² μ ÉμÖ μ μ μ²ö μ ˲ Ì Éμ μ μ ² Î μ² Ò ÒÉÓ μé - μ μ²μ Ò μ μé μï Õ ± μ³ê ² ÎÊ.. 9. Ð Ö Ì ³ ±É μ³ É μ μ μ μ μ μ ÔÌ Î ÉÒ Ó³Ö μ- Î ÉμÉ Ò³ ˲ ³. ²ÊÎ ±² Î ±μ μ -ÔÌμ- ±É μ³ É ³ Éμ - μî ÉμÉ ÒÌ Ë² μ μ³ Ð ÕÉ Ö μ² μ Ò, μ ÕÐ μ ÉμÖ Ò ³ É Ò μ²ö ± μ³ ÊÌ ² Î ±É μ³ É

16 1242 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ ÔÌμ- ² μ μ³ -ÔÌμ- ±É μ³ É. μ²ö Éμ - ² Éμ É μ μ μ Êα μ² ² Ó ²Ó Ò³. μî± D 1 = D 2 = 100 ³ μμé É É Ê É -ÔÌμ-Ëμ±Ê μ ±. Î É Ö μï ± ÒÏ É ³ μ ÉμÎ ±. 10 ², μ²êî Ò ³μ ² μ μ - μ μ -ÔÌμ- ±É μ³ É Î ÉÒ Ó³Ö μ Ò³ ˲ ³. μ²ð ± μ μ ˲ 3 ³, ³ ² ÉÊ Ð ÕÐ μ Ö Î ÉμÉμ 500 ±ƒí ³ É μ μ μ²ö Ò² Ò μ 5,6 ƒ, μ ÉμÖ μ μ μ²ö 171 ƒ. - É μ Ò ³ ² ² Ê μ² Ò λ =4A, É Ó ³μ μì μ³ É Í Δλ/λ =10%. ËË ±É -ÔÌμ-Ëμ±Ê μ ± μ É É Ö D 1 = D 2, Ê ² Î ÉμÖ Ö D 2 ²Õ ÕÉ Ö ÉÊÌ ÕÐ μ Í ²²ÖÍ É μ É, Ò- ³Ò -ÔÌμ- ²μ³ ÔÌμ Ë ±Éμ³ É ³ ²μÊ ²μ μ μ Ö Ö. Ì ± μ- μ μ ÔÌ ³μ É ÒÉÓ μ²ó μ ²Ö Í ² Ò μ±μ Ï ÕÐ É μ - μ Ë ±Í, ±μ Ë Í É μ μìμ μ ² É ³ É μ μ μ²ö É μé ² Ö μ É Ö É μ, ÎÉμ μ- É É Ö μ²ó μ ³ É ÒÌ μ² ±²μ Ò³ Í ³. ÔÉμ³ ²ÊÎ μ ± É ÎÊ É É ²Ó μ ÉÓ ± ³ Õ ² Ö μ- É Ö É μ μ Ö μ Í. ± Î É ³ -ÔÌμ- Ë ±Éμ³ É ³μÉ ³ Ê É μ ±Ê Ð ÕÐ ³ Ö ³ É Ò³ μ²ö³ (. 11) [23]. -ÔÌμ- Ë ±Éμ³ É μ²ó ÊÕÉ Ö Éμ ± μ ² É Ð ÕÐ ³ Ö ³ É Ò³ μ²ö³ ( - Í μ Ò). ± μ³ Ì É μ μ μ Î É Ö 180 μ± Ê ³ μ μ μ μ²μ Ö ±Éμ Ð ÕÐ μ Ö ³ É μ μ μ²ö. μ É - É μ ³ Ê - Í μ ³ μ² μ ÉÓÕ Ô± μ μ μé Ï Ì ³ -

17 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ Ì ³ -ÔÌμ- ±É μ³ É Ð ÕÐ ³ Ö ³ É Ò³ μ²ö³. Î ÉÒ ³ É ÒÌ μ²ö Ð ÕÉ Ö Ì μ μ ÔÌμ- ² μé ±É μ³ É Éμ ± ³ Ð ÕÐ ³ Ö ³ É Ò³ μ²ö³. ÕÐ ÊÎμ± ³ ² ² Ê μ² Ò λ =20A, É Ó ³μ μì μ³ É Í Δλ/λ =20%. Î É Ö μï ± ÒÏ É ³ μ ÉμÎ ± É ÒÌ μ². -ÔÌμ- ², μ²êî Ò ³μ ² μ Î ÉμÉμ Ð Ö ³ É μ μ μ²ö, μ 50 ±ƒí, ÉμÖ ³ ³ Ê Ë² ³ L 1 = L 2 =1³, É ². 12. ±μ -ÔÌμ- Ë ±Éμ³ É ³μ É μé ÉÓ ± ± Ò μ±μ Ï - ÕÐ Ö Ê É μ ± ³ ²μÊ ²μ μ μ Ö Ö [24] ²μ Î μ Ë ±Éμ³ É Ê SESANS [25]. ²Ö μ ÒÏ Ö Ï ÕÐ μ μ μ É - Í μ Ò μ² Ò ÒÉÓ μ ÊÉÒ μ± Ê É ± ²Ó μ μ. ³ μ²óï μ ±²μ Ò ± ² Õ ÕÐ μ É μ μ μ Êα, É ³ μ²óï Ê ²μ Ö ÎÊ É - É ²Ó μ ÉÓ Ë ±Éμ³ É. μ μ μ μ ÉÓÕ É ±μ Ê É μ ± Ö ²Ö É Ö ÎÊ É É ²Ó μ ÉÓ ± Ìμ ³μ É ÕÐ μ É μ μ μ Êα : ³μ μ ³ ÉÓ Ö É μ μ μ Êα Ê ²Ò, ±μéμ Ò 1Ä2 μ Ö ±

18 1244 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ ÔÌμ- ²Ò, μ²êî Ò Ê ²μ μ³ μé±²μ É μ μ ³ Ê ² Î ³ Ë ±Éμ³ É Ð ÕÐ ³ Ö ³ É Ò³ μ²ö³ : 1 Å -ÔÌμ- ² ʲ μ³ μé±²μ ; 2 Å μé±²μ Ì É μ μ Êα Ê μ² θ =0,01 ; 3 Å μé±²μ θ =0,01 μ²μ Ò μé Ì É μ μ Êα. ² μ² Ò É μ μ λ =4A, É Ó ³μ μì μ³ É Í Δλ/λ =20%, Ìμ ³μ ÉÓ Êα 1 É ± ²Ó μ μ μ É ²Ó μ ²μ ±μ ÉÖÌ. μ² ±²μ ˲ μ 75 ³ ÓÏ, Î ³ ² Î Ìμ ³μ É ÕÐ μ Êα. ± Ò ÔËË ±É ²Õ É Ö -ÔÌμ- ² μ μé μï Õ ± ²Ê, ³ - μ³ê μé ÊÉ É μ Í. ±² Î ±μ Ê É μ ± ³ ²μÊ ²μ μ μ - Ö Ö É ±μ Ê ²μ μ Ï ±É Î ± μ É ³μ, É ± ± ± É Ê É É ±μ Ò μ±μ ±μ²² ³ Í ÕÐ μ μ Í Êα, ÎÉμ ±É Î ± μ É ± Ê²Õ μ É μ ÉÓ.. 13 ²²Õ É Ê É ÎÊ É É ²Ó μ ÉÓ ± Ê ²μ μ³ê μé±²μ Õ Êα μ Í ( ³.. 11). ÉμÉ Ð Ö ³ É μ μ μ²ö μ² ² Ó μ 50 ±ƒí, ÉμÖ Ö ³ Ê Ë² ³ L 1 =1³. Š ± μ Ê ±, É ±μ μé μ É ²Ó μ ±μ μé± -ÔÌμ- Ë ±Éμ³ É ³ ²μÊ ²μ μ μ Ö- Ö ³ É μî Ó Ò μ±μ Ê ²μ μ Ï μ Ö ± 0, ˆ œ ˆ œ Œ ƒ ˆ Ÿ Œ ˆ ˆŸ ˆ - - Š Œ. ˆ œ Š ˆŒ Œ Œμ ² μ -ÔÌμ- ±É μ³ É μ ² É Î ± ÒÎ ² Ò³ Ð ÕÐ ³ Ö μî ÉμÉ Ò³ μ²ö³ Ò²μ μ μ ÒÏ. ±μ - ²Ó Ò ³ É Ò μ²ö Î ÉÊÕ ³ ÕÉ μ² ²μ ÊÕ ±μ Ë Ê Í Õ -

19 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ 1245 ²Ó μ É μ ÕÐ Ì Ì Ô² ±É μ³ É ÒÌ Ê É μ É, μ ÉμÖ ÒÌ ³ - Éμ, ³ É Òx Ô± μ ² Î Ö Ö ÒÌ ³ É ÒÌ μ². μôéμ³ê ³μ ² μ É Í μ ÒÌ / ² ÖÐ Ì μé ³ ³ É ÒÌ μ² μ Ìμ ³μ ³ ÉÓ μ ³μ μ ÉÓ μ²ó μ ÉÓ Î É Ì Éμ²Ó±μ ² É Î ± ÒÎ ² Ò ³ É Ò μ²ö, μ ³ É Ò μ²ö, ³ ± - ³ ²Ó μ ² Ò ± ²Ó μ ÉÊ Í Ô± ³ É Ì. ˆÌ ³ É Ò ³μ μ μ²êî ÉÓ μ³μð μ É ÒÌ ³ ² Î É ÉÓ μ³μðóõ Í ²Ó ÒÌ μ ³³, μ μ ÒÌ ³ Éμ ±μ Î ÒÌ Ô² ³ Éμ (AnSyS [12], MagNet [13].). ²Ö ÔÉ Ì Í ² ±μ²ó±μ ³μ ʲ VITESS Ò² ³μ Ë Í μ Ò É - ± ³ μ μ³, ÎÉμ Ò ³ ÉÓ μ ³μ μ ÉÓ μ μ ÉÓ ³μ ² μ Éμ²Ó±μ ² É Î ± ÒÎ ² Ò³, μ É ± Î É Ò³ ² Ô± - ³ É ²Ó μ ³ Ò³ ³ É Ò³ μ²ö³ [26, 27]. ± Î É μ ³³Ò Î É ³ É ÒÌ μ² Ò² Ò μ ³³ MagNet (Infolityca.com), ±μéμ Ö ÒÎ ²Ö É Î Ö μ ±Í ±Éμ ³ É μ μ μ²ö B x,b y,b z ±μ Î ÒÌ Ô² ³ É Ì Í É ³ Éμα Ì x, y, z. ± Î É ³ ³ ³μ ² μ - Í μ ²Ö - ÔÌμ- Ë ±Éμ³ É ( ³.. 5). É ²Ö É μ μ μ²μ ÊÕ ÉμÖ 8,2 ³ Ê ³ É ÒÌ É ³, μ ÉμÖÐ Ì ÊÌ Éμ ± Ì (2 ³³) μ Éμ μ ²Ó ÒÌ Ö³μÊ μ²ó ÒÌ μ² μ μ ²μÉ μ ÉÓÕ ³μɱ, ʳ ÓÏ - ÕÐ Ö μé Í É ± Ë, μ ÕÐ Ì Ð ÕÐ Ö ²μ ±μ É μ² μ μ ³ É μ μ². ²Ö ³Ò± Ö Ö ÒÌ ³ É ÒÌ μ² μ- ² μ Ò μ± Ê Ò Ô± ³ μ-³ É ²² Î ± Ì ² É. ± Ì Î ÉμÉ Ì Ð Ö Ò É μ μ² É ÕÐ μ Î - Í μ É μ É ³ μ μ μ²μ ±Éμ ³ É μ μ μ²ö, É Î ± Ð Ö Ó μ± Ê μ 180, ÔËË ±É μ μ Ï É - Ð Ê μ μ Î ÉμÉμ. ±μ Ê ² Î Î ÉμÉÒ Ð Ö μ- ²μ ±Éμ μ²ö ³ Ö É Ö É Î ³ ³ μ² É É μ Î - Í μ, É ± ÎÉμ μ²μ ±Éμ μé ² É Ð ±Éμ μ²ö. Š μ³ Éμ μ, ³ É ³ Éμ μ μ² É ²Ó Ö Í Ö Ö ÒÌ ³ É ÒÌ μ²öì, μ ³ÒÌ μ² μ ³ μ² μ ÉÓÕ - Ì Î ÒÌ ³ É Ò³ Ô± ³. Éμ μ É ± μé±²μ Õ ³μ É ³ μ μ²ö Í É μ μ μ Êα μé ²Ó μ Ê μ ²Ó μ ³μ É (. 14).. 14, Ò Ê²ÓÉ ÉÒ ³ Ö Î ÉμÉ μ ³μ É μ- ²Ö Í μìμ ÖÐ μ Î - Í μ É μ μ μ Êα - ʲÓÉ É ³ ³μ ² μ Ö ²Ó μ É ³Ò [26, 27]. Î É ²Ó- Ò Ìμ Ö μ± Ò ÕÉ, ÎÉμ μ É É μ ² ²Ó ÒÌ ³ É ÒÌ μ² ² ±μ μé ²Ó μ μ. μ²ó μ ÒÎ ² μ μ μ É μ³ MagNet ² Ö μ²ö (±μéμ μ μ± Ò É ² Î μ- É ÉμÎ μ ²μ μ ±μ Ë Ê Í μ É ÉμÎ ÒÌ ³ É ÒÌ μ² ) ²Õ É Ö μ É ÉμÎ μ Ìμ μï μ Ô± ³ Éμ³ (. 14, ), ÎÉμ É ± μ -

20 1246 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ ÉμÉ Ö ³μ ÉÓ μ²ö Í É μ μ μ Êα μìμ Î Éμ ± (2 ³³) - Í μ ³μ ² μ ³ ²Ó ÒÌ ( ) Î É ÒÌ μ³μðóõ MagNet ( ) ³ É ÒÌ μ². ³ Ò ± ÉÒ Å Ê²Ó- É ÉÒ Ô± ³ É É É ± É μ ÉÓ ³ É ³ É Î ± Ì ³μ ², ³ ÒÌ ³μ ² - μ Ð ÕÐ Ì Ö ³ É ÒÌ μ². ±²ÕÎ μ μ ² ³μ μ ² ÉÓ Ò μ, ÎÉμ μé Ò ³μ ʲ VITESS ³μ ÊÉ μ²ó μ ÉÓ Ö Éμ²Ó±μ ² É Î ± ÒÎ ² - Ò³, μ É ± Î É Ò³ ² Ô± ³ É ²Ó μ ³ Ò³ ³ - É Ò³ μ²ö³, É ± μ μ²öõé μ²êî ÉÓ ÒÌμ ʲÓÉ É, Ìμ μïμ μ ² ÊÕÐ Ö Ô± ³ Éμ³. Éμ μ μ μ μ ²Ö ³μ ² μ Ö ²Ó ÒÌ Ê É μ μ±, ±μéμ ÒÌ ³ ÕÉ Ö μ²ö μ Ò É μ Ò, É ± ± ± Ê É μ É ²Ö μ μ ±, μ²ö Í ² ³ É μ É μ μ μ Êα μ ÖÉ ÊÐ É Ò μé±²μ Ö μé ²Ó μ ÉÊ Í. Š ˆ ² μ Ö ³ μ μ² É ³Ê μé Ê Î É Ê ˆŸˆ ˆ ² μ É ²Ó- ± ³ Í É μ³ ² Ì Ò² μ ²ÖÕÐ ±² É μ ³³- μ μ ± É VITESS, μ μ²öõð μ ³μ ² μ ±É Î ± ²Õ ÒÌ ²μ - ÒÌ É μ ÒÌ É Ê³ Éμ, μ²ó ÊÕÐ Ì μ²ö μ Ò É μ Ò Êα. Ò² Ê Ï μ μ³μ ² μ Ò ±² Î ± -ÔÌμ- ±É μ- ³ É Ò, ±É μ³ É Ò μ μ μ μ μ μ ÔÌ, Ë ±Éμ³ É Ò ³ ²μÊ ²μ- μ μ μ μ μ ÔÌ, -ÔÌμ-Ê É μ ± É Î ± ³ É Ò³ ˲ ³ É.. μ μ μ μ ÉÓÕ VITESS Ö ²Ö É Ö μ ³μ μ ÉÓ μ²ó μ Ö ²Ó ÒÌ ³ É ÒÌ μ² (± ± É Í μ ÒÌ, É ± ÖÐ Ì μé ³ ), Î É ÒÌ Ï μ ³³μ.

21 ˆ ˆ Œ Œ ˆ ˆŸ Š Œ 1247 VITESS É ± É μ Ò Ê Ï μ μ²ó ÊÕÉ Ö Ê ²Ó Ò ³μ- ʲ ²Ö ³μ ² μ Ö ³ μ μ± ²Ó ÒÌ É μ μ-μ É Î ± Ì Ê É μ É, É μ ÒÌ ², ³ μ É Î ± Ì É ³ μ μ ÔÉ Ì Ô² ³ Éμ, É ± ² μ ɳÒ, μ μ²öõð ÊÎ ÉÒ ÉÓ ÔËË ±É É Í, ÎÉμ μ μ- μ ±ÉÊ ²Ó μ ²Ö μ²ó ÊÕÐ Ì Ìμ²μ Ò É μ Ò ² ÒÌ É Ê- ³ Éμ, ² Ê ³ÒÌ ± ² Í μ ±μ³ ³ Ê²Ó μ³ ÉμÎ ± É μ μ ESS [28]. ² ÊÕÐ Î Ö ²Ö É Ö ³μ ² μ μ² μ μ Ô± ³ É μ Ö Õ É μ μ ÊÎ Éμ³ ±μ Ö Ö μé ² - Ê ³μ μ μ Í. μé Ò μ ³³ Ò ± É ³μ É ²Ê ÉÓ Ìμ μï μ μ μ ²Ö Ï Ö É ± Ì Î. Éμ Ò Ò ÕÉ ² μ μ ÉÓ μéî ± ³ VITESS (F. Mezei, G. Zsigmond, D. Wechsler, F. Streffer, M. Fromme, K. Lieutenant) ˆ ² μ- É ²Ó ±μ μ Í É ƒ ²Ó³ μ²óí ²,. ˆ. μ ÎÊ±Ê ( ˆŸˆ) Í Ò μ Ê Ö É É μ VITESS,. Ì Ê.. Ê Íμ Ê ( ˆŸˆ) μ³μðó μ μ ÒÌ ³μ ʲ VITESS, μé ÕÐ Ì μ ³³μ MagNet. μé Ò² Ò μ² Ë μ μ μ ± μ ³³Ò μé Ê - Î É ³± Ì μ ² Ï Ö ³ Ê ²Ó Ò³ ³ É É μ³ μ μ- Ö Ê± ƒ ³ (BMBF) ˆŸˆ 2012Ä2015., μ ±μ μ μõ ( μ³ ±μ É ±Éμ RII3-CT CP-CSA INFRA /Number NMI3) Éμ μ² μ³μî μ μ É É ²Ö - É ²Ó É Ê³Ò ˆŸˆ 2011Ä2015. ˆ Š ˆ 1. Wechsler D. et al. VITESS: Virtual Instrumentation Tool for Pulsed and Continuous Sources // Neutron News V. 11, No. 4. P. 25Ä Lefmann K. et al. (McStas Collab.). Virtual Experiments: the Ultimate Aim of Neutron Ray-tracing Simulations // J. Neutron Res V. 16. P Seeger P. A. et al. A Model Instrument for Monte Carlo Code Comparisons // Neutron News V. 13, No. 4. P. 24Ä Saroun J., Kulda J. RESTRAX Å a Program for TAS Resulation Calculation and for Scan Proˇle Simulations // Physica B V. 234Ä236. P. 1102Ä Belushkin A. V., Manoshin S. A. Monte Carlo Optimisation of SANS Spectrometer at IBR-2 Reactor // J. Phys. Soc. Japan V. 70. P. 451Ä Belushkin A. V., Manoshin S. A. Simulations of Virtual SANS Spectrometers at IBR-2 Reactor // J. Neutron Res V. 10. P. 79Ä Manoshin S. A. et al. Simulations of a Convergent Bender as Neutron Polariser for NSE Spectrometers // Physica B: Condens. Matter V. 335, No. 1Ä4. P. 270Ä Manoshin S. A., Belushkin A. V., Ioffe A. I. VITESS Polarized Neutron Suite: Allows for the Simulation of Performance of Any Existing Polarized Neutron Scattering Instrument // Physica B: Condens. Matter V. 406, No. 12. P. 2337Ä2341.

22 1248 Œ ˆ.., Šˆ.., ˆ. ˆ. 9. Manoshin S. A. et al. Optimization of a Moderator-Neutron Guide System for Diffractometers of Beam Line 7a of the IBR-2M Reactor // Nucl. Instr. Meth. A V. 608, No. 3. P. 447Å Ë É. ³ Î μ ² μ ² μ É ±² Î ±μ ³ Ì - ± ³± Ì ± Éμ μ ³ Ì ± // É μ É ²Ó μ ÉÓ. Š ÉÒ. É É É ± :. É. Œ., Ä Gerlach W., Stern O. Der Experimentelle Nachweis der Richtungsquantelung im Magnetfeld // Z. Phys Bd. 9. S. 349Ä Ioffe A. I., Manoshin S. A. Larmor Labeling by Thin Spin Flippers with Rotating Magnetic Field: Simulations of Performance of Neutron Scattering Instruments // Nucl. Instr. Meth. A V P. 45Ä Neutron Spin Echo / Ed. F. Mezei // Lecture Notes Phys. V Berlin: Springer, ± ƒ. Œ. ² Ô É Î ±μ μ ±É μ²ö μ ÒÌ É μ μ μ- ³μÐÓÕ ³ É μ μ μ²ö // Ä Agamalyan M. M., Drabkin G. M., Sbitnev V. I. Spatial Spin Resonance of Polarized Neutrons. A Tunable Slow Neutron Filter // Phys. Rep V. 168, No. 5. P. 265Ä Manoshin S. A. New Software Tools for Simulations of New Instruments for the Future Neutron Sources. Ph. D. Thesis. Berlin: TU-Berlin, Bazhenov A. N. et al. An Adiabatic Resonance Spin-Flipper for Thermal and Cold Neutrons // Nucl. Instr. Meth. A V P. 534Ä Grigoriev S. V., Okorokov A. I., Runov V. V. Peculiarities of the Construction and Application of a Broadband Adiabatic Flipper of Cold Neutrons // Nucl. Instr. Meth. A V. 384, No. 23. P. 451Ä Mezei F. Neutron Spin-Echo Å New Concept in Polarized Thermal-Neutron Techniques // Z. Phys V P Golub R., Gaehler R. A Neutron Resonance Spin Echo Spectrometer for Quasi-Elastic and Inelastic Scattering // Phys. Lett. A V. 123, No. 1. P. 43Ä Ioffe A. I. Wide Angle High-Resolution Spectroscopy at Pulsed Neutron Sources // Physica B V P. 169Ä Felcher G. P. et al. Spin-Echo Resolved Grazing Incidence Scattering (SERGIS) of Cold Neutrons // Proc. of SPIE Optical Engin. Press V P. 164Ä Rekveldt M. Th. et al. Spin-Echo Small Angle Neutron Scattering in Delft // Rev. Sci. Instr V. 76, No. 3. P Manoshin S. A. et al. Extension of the VITESS Polarized Neutron Suite towards the Use of Imported Magnetic Field Distributions // J. Neutron Res V. 17. P. 19Ä Ê Íμ... Í ± ² Ö Ö Ö ÒÌ ³ É ÒÌ μ² μ²ö Í Õ Êα É ²μ ÒÌ É μ μ μìμ É ³Ò Ô² ±É μ³ É Ä ± ³ ʲ μ μ μ²ö ³ Éμ μ³ Œμ É -Š ²μ // μ Ì μ ÉÓ: É μ ±, Ì μ- É μ Ò É μ Ò ² C. 5Ä